W latach 60-tych ubiegłego wieku,  w państwach Układu Warszawskiego,  wzorem  Związku Radzieckiego wprowadzono do uzbrojenia sił zbrojnych  pistolety na radziecki nabój 9 mm x18 Niektóre państwa bloku wschodniego NRD, Bułgaria, Rumunia,  przyjęły do uzbrojenia radzieckie pistolety Makarowa. W Polsce tymczasem opracowano własny  pistolet dostosowany do tego naboju. W drugiej połowie lat 60-tych, rozpoczął się proces wprowadzania nowego  pistoletu  do uzbrojenia Wojska Polskiego  oraz  Milicji Obywatelskiej.  Nowy pistolet  P 64 nie zyskał wiele sympatii wśród użytkowników. Powodów było wiele. Marna ergonomia, zbyt mały chwyt utrudniający strzelanie osobom o dużych dłoniach, mała pojemność magazynka, zbyt duży opór spustu podczas strzelania w trybie DA, kosztowna i pracochłonna technologia produkcji. Pewne zalety takie jak niewielkie wymiary, mała waga, które zwiększały komfort noszenia, nie były na tyle istotne aby przeważyć wady.

     W drugiej połowie lat 70-tych rozpoczęto prace projektowe  w celu skonstruowania  nowego pistoletu wojskowego. Prace prowadzono dwutorowo, w radomskim  Ośrodku Badawczo-Rozwojowym nad projektem  „Wanad” oraz w Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia nad projektem „TUL”. W założeniach programowych nowy pistolet miał wyeliminować  niedostatki P-64. Miał być bardziej przyjazny strzelcowi, ergonomiczny, posiadać minimum 8 nabojowy magazynek oraz być tańszy w produkcji. Po wielu testach porównawczych, przyjęto do realizacji  projekt radomski. Pistolet wojskowy wzór 1983 dostosowany do rosyjskiego  naboju 9mm x18 Makarowa, potocznie nazywany  P83 lub Wanadem, działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Posiada mechanizm spustowy podwójnego działania  (DA) podobny do zastosowanego w niemieckich pistoletach policyjnych PP i PPK, oraz  mechanizm uderzeniowy kurkowy z kurkiem odkrytym. Pistolet wykonany jest ze stali, ale w odróżnieniu do poprzednika P-64, wykorzystano tańszą technologię wykonania  polegającą na tłoczeniu zgrzewaniu i spawaniu. Tym samym zmniejszono  koszty wykonania pistoletu. Wykorzystanie materiału spadło o blisko 50%, a pracochłonność o 30%. Pistolet posiada kompaktowe wymiary, jego długość wynosi 165 mm, wysokość 125 mm, szerokość 30 mm. Waga broni nie załadowanej wynosi 730 gramów. P83 zasilany jest z jednorzędowych,  metalowych magazynków o pojemności 8 nabojów  9 mm Makarowa. Pistolet ma lufę stałą, osadzoną w obsadzie lufy w szkielecie  i zablokowaną kołkiem. Lufa  o długości 90 mm, ma przewód chromowany gwintowany, prawoskrętny o skoku 252 mm.  Standardowy pocisk  z naboju Makarowa polskiej produkcji, osiąga prędkość wylotową rzędu 312 m/s i energię  około 290 J. Jest to wystarczająca energia  w zastosowaniach samoobronnych, lecz zbyt mała w zastosowaniach wojskowych czy policyjnych.  Na lufę nałożona jest sprężyna oporo powrotna. Na zamku umieszczono stale  mechaniczne przyrządy celownicze, muszkę i  szczerbinę  wyregulowane na 25 metrów. Szczerbinę umieszczono na podstawie, którą można przesuwać w poziomie. W tylnej części zamka, po jego lewej stronie zamontowane jest skrzydełko bezpiecznika.  Skrzydełko w pozycji górnej, blokuje iglicę i zwalnia kurek bez oddania strzału, w pozycji dolnej odbezpiecza broń. Skrzydełko działa  podobnie  jak w rosyjskim pistolecie Makarowa, a odwrotnie niż w pistoletach  Walther'a PP, PPK i podobnych, gdzie skrzydełko w dolnym położeniu zabezpiecza broń. W odróżnieniu od rosyjskiego Makarowa, gdzie bezpiecznik również blokuje zamek, P83 w pozycji zabezpieczonej można przeładować. Kurek posiada długa ostrogę, która ułatwia  jego manualne  napinanie.  Nie jest to jednak  najlepsze rozwiązanie, przy skrytym przenoszeniu broni, pod wierzchnim odzieniem, broń  jest bardziej „czepliwa” utrudniając szybkie dobycie. Sam widziałem porozpruwane marynarki i swetry. Jest to jednak z założenia broń wojskowa, do  zewnętrznego noszenia, więc trudno to nazwać wadą.  W szkielecie umieszczono, sztywny wyrzutnik, gniazdo magazynka, osadę lufy. Rygiel demontażowy umieszczony jest w górnej części kabłąka spustu, po lewej stronie szkieletu w górnej jego części umieszczona jest dźwignia zaczepu  zamka,  na którym zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu po wyczerpaniu amunicji  z magazynka. W dolnej części chwytu umieszczono dźwignię zwalniającą magazynek z chwytu. Po lewej stronie w dolnej części chwytu  zamontowane jest strzemię do założenia smyczy, zabezpieczającej bron przed utratą. Chwyt posiada okładziny  wykonane z czarnego tworzywa sztucznego.  Z pistoletu P-64 strzelałem sporo, mam dużą dłoń i ledwie na jego chwycie mieściłem trzy palce,  strzelało się delikatnie mówiąc mało komfortowo, nie wspominam go z rozrzewnieniem.  P-83 mimo że cudem techniki nie jest, to jednak łatwiej się z niego strzela, chwyt wyprofilowany jest w miarę dobrze, w każdym razie mogę swobodnie ująć prawidłowo broń.  Na pewno  denerwuje przycisk blokady  magazynka,  spowalniający jego wymianę. O szybkim strzelaniu bojowym raczej trudno mówić:  4 dublety w magazynku i ta rachityczna  wymiana, marnie to wygląda. Czesi mieli ciekawsze pomysły konstruując swój CZ 82, który niebawem przedstawię. Co by nie mówić  o P-83 jest on znacznie lepszy od poprzednika  P-64. Można z niego uzyskiwać przyzwoite wyniki, jest w miarę celny. Wystrzelałem  z niego masę amunicji, rzadko narzekałem, choć było też tak,  że dwa pistolety  podczas naprawdę  ostrego „tłuczenia” ….. rozpadły się. Podobno żywotność  części określano na 3 tysiące strzałów. Dzisiaj jeśli miałbym jechać  na „pokojową misję” wolałbym wziąć ze sobą rachitycznego P-83 niż „dzieło” naszej myśli technicznej osławionego WIST-a. Na konstrukcji P-83 i z wykorzystaniem  wielu części pistoletu bojowego, oparto wdrożoną  na początku lat 90-tych do produkcji wersję P-83  na amunicję gazową  9 mm PA. Z myślą o eksporcie, opracowano  również wersje pistoletu na nabój  9 mm x 17 SR (.380 ACP). Ciekawą modyfikacją  Wanada  był P-93, pistolet znacznie lepszy, nieco dłuższy - 178 mm, bardziej dopracowany, z wydłużoną do 100 mm lufą, zwalniaczem kurka zamiast bezpiecznika zewnętrznego, samoczynną blokadą iglicy, zmienionym kształtem  kurka z nie  czepliwą „główkę”, nowym typem tylnych  przyrządów celowniczych typu korytkowego  z naniesionymi plamkami ułatwiającymi strzelanie oraz ergonomicznymi znacznie lepiej wykonanymi okładzinami chwytu. Pistolet nie wszedł jednak do produkcji seryjnej. Część pistoletów z serii próbnej trafiła na cywilny rynek, mój kolega swego czasu był posiadaczem P-93, miałem możliwość z tego pistoletu strzelać. Strzelało się fajnie, znacznie łagodniej, wyniki były więcej niż dobre. Podobno można te pistolety jeszcze spotkać w sklepach z bronią, klubach strzeleckich.  Pistolety P-83 nie są już od dawna produkowane, ale są jeszcze w powszechnym użyciu. Sporo jest ich jeszcze w uzbrojeniu Policji, WP i innych formacji państwowych. W komercyjnych firmach ochroniarskich  brylują obok P-64,  nieśmiertelnych  „tetetek”  i poenerdowskich  Makarowów.  Pewna ilość  posiadają Ośrodki szkoleniowe oraz prywatne osoby. Następny pistolet  konstruktorów z Radomia  MAG95/MAG98 mógłby  przy sprzyjających warunkach,  stać się nowym pistoletem służbowym WP, a jego pomniejszona modyfikacja   pistoletem Policji, niestety  stało się inaczej. Dzisiaj  FB Radom tylko produkuje  część  komponentów  i generalnie składa  dla potrzeb polskich formacji niemiecki pistolet Walther P99.

Zbyszek