Pistolety wojskowe UW na nabój 9 x 18 Makarowa. Część 1 - Pistolety radzieckie PM i APS

Po zakończeniu II Wojny Światowej powstały w Europie dwie strefy wpływów, wschodnia i zachodnia. Niestety, Polska dzięki ewidentnej "pomocy" niedawnych sojuszników znalazla się w strefie wpływów Związku Radzieckiego, z wszelkimi konsekwencjami natury politycznej i militarnej. Po zawiązaniu w 1955 roku Układu Warszawskiego, paktu militarnego Państw tzw. demokracji ludowej, Związek Radziecki narzucił sygnotariuszom Układu przyjęcie do uzbrojenia broni na radziiecką amunicję strzelecką, zarówno pistoletową jak i karabinową. Początkowo na naboje pistoletowe 7.62 x 25 wz. 30, naboje pośrednie 7.62 x 39 wz.43 oraz karabinowe 7.62 x 54 R. Po wprowadzeniu w ZSRR do uzbrojenia nowego pistoletu służbowego skonstruowanego przez N. Makarowa na opracowany przez B. W. Semina nabój 9 mm x 18, zlecono przyjęcie tego naboju na uzbrojenie w pozostalych armiach Ukladu. Niedawno przypadkowo trafilem na strzelecką imprezę, ponieważ byłem gościem na niemieckiej strzelnicy a własnej broni przy sobie nie mialem, to korzystalem z  prywatnej broni niemieckich kolegów oraz broni klubowej, między innymi z pistoletów Makarowa i karabinków Simson Suhl, pochodzacych z demobilu po byłejj armii NRD. Później już po zawodach, przy ognisku i pieczonych łakociach, rozmawialiśmy jak zwykle o broni. Temat pogawędki zszedł na konstrukcje krótkiej broni wojskowej, którą powszechnie wówczas używano w państwach UW. Tych konstrukcji nie było  zbyt wiele, część państw przyjęła na uzbrojenie radziecki pistolet Makarowa i produkowała go na licencji u siebie, tak zrobiła Bułgaria i NRD, a w byłej Czechosłowacji, Polsce i na Węgrzech opracowano własne pistolety. Na wojskową broń krótką tamtych lat  należy patrzeć przez pryzmat zastosowania, a nie istotnych walorów bojowych jak jest to robione obecnie. W tamtych latach pistolet w zasadzie nie służył do bezpośredniej walki, a jedynie do wymuszenia posłuszeństwa i ewentualnej samoobrony, a w praktyce najczęściej był dekoracją wojskowej szaty i elementem strzelania kontrolnego kadry zawodowej. Jedynie w jednostkach specjalnych pistolet stanowił istotny element wyposazenia bojowego, istotny, ale nie pierwszoplanowy. Polskie pistolety wojskowe tamtych lat P 64 i P 83 są mi  dobrze znane, radziecki Makarow zarówno oryginalny jak i licencyjny produkowany w byłej NRD również, czechosłowacki pistolet CZ 82 posiadam w swoim arsenale, jedynie węgierski pistolet FEG PA 63 znany mi był do niedawna jedynie pogladowo, kiedyś używał go do ochrony osobistej jeden z moich kolegów, ale nigdy nie było okazji razem potrenować i postrzelać. Z pomocą przyszedł jeden z uczestników imprezy, zaprsił mnie na oś i wyjął z pokrowca ... PA 63, a że trochę amunicji 9 x 18 w zapasie było, to dzięki uprzejmości właściciela mogłem postrzelać i ocenić walory użytkowe tej broni. Później już w domowym zaciszu, subiektywnie rzecz jasna, w rozważanich porównałem broń wojskową tamtych lat, bo obraz miałem już pełny. Wracając  do przyogniskowych rozmów to niemiccy strzelcy, a kilku z nich zaliczyło kiedyś służbę w byłej armii NRD, z uwielbieniem wspominali "swojego" Makarowa (tzn. pochodzącego z NRD), polskie P 64 i P 83 nie były im zbyt dobrze znane więc za dużo się o nich nie wypowiadali, CZ 82 a właściwie CZ 83 (komercyjna wersja wojskowej 82-ki) jest całkiem dobrze w Niemczech znany ale jak sie okazało tylko pogladowo więc komentarze były również skromne, za to węgierski PA 63 to dla nich nic innego jak udana kopia Walthera PP. Podczas ostatniego strzelania kontrolnego pracowników SUFO, które to prowadziłem, spotkalem się ponownie z Makarowem, P 83 i ... P 64, jak się okazało co niektóre  firmy ochroniarskie jeszcze tą broń używają, tak więc temat broni krótkiej UW powrócił, postanowiłem więc o tej broni napisać i wyrazić o niej swoje subiektywne opinie. Jak już wspomniałem powyżej na broń służbową tamtych lat należy patrzeć z innej perspektywy niż obecnie. Warto pamiętać, że jeszcze do lat 80-tych ubiegłego wieku, a niekiedy jeszcze później wiele formacji policyjnych używało broni służbowej na znacznie slabszą amunicję niż obecnie, standardem były wówczas pistolety samopowtarzalne na amunicję 7.65 i 9 mm Browninga lub rewolwery na nabój .38 Special. W krajach tzw. demokracji ludowej nie było zbyt ścisłego podziału na krótką broń wojskową  i policyjną (milicyjną) zazwyczaj wojsko i milicja używały tej samej broni, jedynie w byłej Czechosłowacj formacje porządku prawnego w odróżnieniu od armii posługiwaly się bronią na pro zachodnią amunicję Browninga. Czechosłowaka armia przyjęła co prawda narzucone przez ZSRR kalibry broni wojskowej, ale produkowala broń własną u siebie skonstruowaną. Pierwszym pistoletem wojskowym "nowej fali"  na nabój 9 x 18 M był radziecki pistolet PM czyli Pistolet Makarowa. Skonstruował go Nikołaj F. Makarow, pistolet wprowadzono do uzbrojenia w 1951 roku w miejsce sukcesywnie wycofywanego pistoletu TT wzór 33. PM wykonany jest ze stali, a jednoczęściowe okladziny chwytu z tworzywa sztucznego. Pistolet ma 161 mm długości, 127 mm wysokości, 30 mm szerokości, rozładowany waży  730 gramów, z pełnym magazynkiem 810 gramów. PM działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, posiada mechanizm spustowy podwójnego działania i mechanizm uderzeniowy kurkowy z kurkiem odkrytym. Lufa klasycznie gwintowana ma cztery bruzdy prawoskrętne, zamocowana jest na stałe w gnieździe szkieletu, ma 93 mm długości i nadaje pociskowi o masie 6.1 grama prędkość początkową 315 m/s i energię w granicach 303 J. Pistolet posiada stałe przyrządy celownicze ustawione na 50 m (długość linii celowniczej 130 mm), zewnętrzną dźwignię zaczepu zamka, bezpiecznik zewnętrzny z dźwignią zamontowaną po lewej stronie zamka, w pozycji włączonej blokujący zamek i kurek, dźwignia pełni też rolę bezstrzalowego zwolnieni napiętego kurka. Pistolet zasilany jest z jednorzędowych magazynków metalowych o pojemności 8-iu nabojów. Przycisk blokady magazynka umieszczony jest w tylnej dolnej części chwytu. W 1990 roku pistolet poważnie zmodernizowano, wersja PMM (Pistolet Makarowa Modernizowany) dostosowana była do silniejszego naboju, w związku z tym zmieniono zasadę działania na odrzut zamka półswobodnego, zmieniono kształt szkieletu i zwiększono pojemność magazynka do 12 nabojów, ten pistolet nie wszedł jednak na uzbrojenie wojska i milicji. Pistolet Makarowa to broń zgrabna, dobrze leży w dłoni, jest niewielka, nieczepliwa, wystarczająco celna na dystansach bojowych przeznaczonych dla broni krótkiej. Strzelalem sporo z Makarowa zarówno rosyjskiej  jak i niemieckiej (NRD) produkcji. Pistolety działały niezawodnie, co prawda strzelalem tylko amunicją z pociskami FMJ, ale według opinii praktyków podobnie działają na amunicji z pociskami specjalnymi. Pistolet Makarowa łatwo rozklada się do czyszczenia, czyszczenie również nie nastręcza problemów. Jest w miarę lekki więc nieuciążliwy w codziennym noszeniu. Tyle pozytywów, wady też są i to spore. Poważną wadą jest blokowanie zamka w broni zabezpieczonej. W zabezpieczonym pistolecie nie można wprowadzić naboju do komory ani też  go z niej usunąć, ogranicza więc to mobilność bojową tej broni, noszenie pistoletu z nabojem w komorze pomimo włączonego bezpiecznika nie należy do bezpiecznego. Osiem nabojów średniej mocy w magazynku nie poraża potęgą, ale jest do zaakceptowania w broni  o drugorzędnym znaczeniu, znacznie większą wadą jest spowolniona wymiana magazynka, w broni która z zasady też służy do walki, ta czynność powinna być wykonywana błyskawicznie, choćby z prostej przyczyny niewielkiej w sumie pojemności magazynka. Kolejną wadą są niezbyt czytelne przyrządy celownicze, napewno mają wpływ na ograniczoną pod tym względem celność broni na dłuższym dystansie. Pistolety Makarowa poza ZSRR produkowano na licencji w Bułgari, NRD i Chinach. Broń bułgarska nie różniła się jakością od broni radzieckiej natomiast produkowana w byłej NRD wykonana była perfekcyjnie i wykończona bez zarzutu. Pistolety Makarowa były też używane przez organa porządkowe i w tym wypadku jako broń przeznaczona do wymuszenia posłuszeństwa lub ewentualnej samoobrony spełniały swoją rolę bez problemu. W tym samym okresie co pistolet Makarowa do uzbrojenia wydzielonych formacji armii radzieckiej wprowadzono pistolet APS, pistolet samopowtarzalno-samoczynny opracowany przez Igora Stieczkina. APS jest znacznie większy i cięższy (długość broni 225/540 mm, waga 1220/1780 gramów) wyposażony w dłuższą lufę 140 mm,  przełącznik ognia (pojedyńczy i seryjny) celownik przerzutowy na 25, 50, 100 i 200 metrów, dwurzędowy magazynek o pojemności 20-tu nabojów i dołączaną kolbę, która spełnia też rolę futerału. Pistolet APS zalicza się raczej do kategori małych pistoletów maszynowych chociaż może być też używany jak zwykly pistolet samopowtarzalny, ale niezbyt wygodny. Pistolety APS wycofano z uzbrojenia w miarę szybko, były rozwiązaniem połowicznym jak amfibia, ani to dobry samochód ani łódz motorowa. W roli pistoletu bojowego się nie sprawdził był za duży i za ciężki, a jako pistolet maszynowy odbiegał walorami bojowymi od standardowego pistoletu maszynowego. Moje doświadczenia z APS są śladowe i dotyczą tylko wersji samopowtarzalnej, traktuję go jak strzelecki gadżet podobnie jak niemiecki pistolet H&K VP 70. Po zmianach politycznych i rozpadzie bloku wschodniego, sporo krótkiej broni wojskowej uwolniono z zapasów rządowych i sprzedano na cywilne rynki broni. Sporo oryginalnych wojskowych pistoletów Makarowa zarówno rosyjskich i niemieckich trafiło na rynek cywilny w Czechach, Niemczech i Polsce, pistolety APS również, ale tylko w wersjach samopowtarzalnych pozbawionych funkcji ognia seryjnego. Można kupić tą broń w bardzo atrakcyjnych cenach, są napewno ciekawym eksponatem dla każdego kolekcjonera broni palnej. Jedynie pistolety Makarowa produkowane już po zjednoczeniu Niemiec przez firmę Simson Suhl osiągają bardzo wysokie ceny i są coraz trudniej dostępne. Mialem kiedyś w ręku pistolet od Simsona, robił wrażenie wykończeniem i kolorem pięknej oksydy, ale zaporowa cena blisko 800 euro była wystarczającą ochłodą na rozgorączkowaną głowę. W następnym artykule przedstawię broń  polską , a także moją subiektywną ocenę.

Zbyszek