Pistolety wojskowe UW na nabój 9 x 18 Makarowa. Część 3 - pistolety CZ 82 i FEG PA 63

Jak już napisałem w pierwszej części cyklu, Czechoslowacja, Polska i Węgry opracowały własną broń krótką na nowy radziecki nabój 9 x 18 Makarowa narzucony sygnotariuszom UW przez Związek Radziecki. Polskie pistolety przedstawiłem w części 2, teraz prezentuję broń opracowaną w byłej Czechoslowacji i na Węgrzech. W kwestii uzbrojenia oba te państwa prowadziły  wlasną politykę o ile Węgry po części to Czechoslowacja  w szerokim zakresie. Tuż po zakończeniu II WŚ, armia socialistycznej Czechoslowacji używała przez krótki okres własnej broni krótkiej opracowanej jeszcze w latach 20-tych i 30-tych, po części zdobycznej i rzecz jasna radzieckiej. Na przełomie lat 40-tych i 50-tych Frantisek Myska z Ceskiej Zbrojovki opracował nowy pistolet wojskowy na radziecki nabój 7.62 x 25 wz. 30 (TT), był nim CZ vz. 52. Nowy pistolet czechoslowackiej armii nie był doskonały ani dużo lepszy od radzieckiej TT-ki, ale był przynajmniej własny. Pomimo, że już na początku lat 60-tych w armiach UW wprowadzono nowy nabój pistoletowy 9 x 18, to Czechoslowacja nie spieszyła się zbytnio z przezbrojeniem, pistolet CZ vz. 52 królował w armii Czechosłowackiej aż do połowy lat 80-tych. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych w zakladach CZ utalentowani konstruktorzy bracia Frantisek i Josef Koucky, twórcy legendarnego już pistoletu CZ 75, opracowali nowy pistolet bojowy, który z założenia miał zastapić leciwy wojskowy CZ vz. 52 oraz pistolety policyjne CZ vz. 50 i CZ vz. 70.  CZ 82 (wojskowy)/CZ 83 (policyjny i cywilny) to broń opracowana do trzech nabojów 9 x 18 Makarow dla wojska oraz 7.65 x 17 SR Browning i 9 x 17 Browning dla policji, innych państwowych formacji porządku publicznego oraz rynku cywilnego. W tym miejscu muszę wspomnieć o tym, że w odróżnieniu od Bułgari, NRD, Polski i Rumunii, Czechosłowacka Policja (węgierska również) posługiwała się bronią krótką na "zachodnie" naboje Browninga głównie 7.65 x 17 SR, stąd też ta wielokalibrowość tego modelu broni. Poza tym, warto o tym pamiętać, że już wówczas Czechosłowacja prowadziła poważny, o światowym zasięgu, obrót bronią palną, szczególnie wojskową i myśliwską, a po sukcesie rynkowym pistoletu CZ 75, również bronią krótką. Pistolet wojskowy CZ vz. 82 zasilany jest nabojem 9 x 18 Makarow. Zamek i szkielet wykonane są ze stali i pokryte lakierem piecowym, a okładziny chwytu z czarnego tworzywa sztucznego. Wymiary pistoletu to 172 mm długości, 128 mm wysokości, 35 mm szerokości, rozładowany waży 800 gramów, z pełnym magazynkiem 920 gramów. Pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, wyposażony jest w mechanizm spustowy podwójnego działania (DA) oraz mechanizm uderzeniowy kurkowy z kurkiem zewnętrznym. Po wystrzeleniu wszystkich nabojów z magazynka, zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu na zaczepie zamkowym, w położenie przednie można go zwolnić za pomocą dźwigni zaczepu zamka. Pistolet wyposażony jest w bezpiecznik nastawny, który w pozycji włączonej blokuje iglicę umożliwiając noszenie broni z nabojem w komorze i napiętym kurkiem, podobnie jak w pistoletach CZ 75. Poza tym, można pozostawić kurek na zębie zabezpieczającym. Kuta na zimno lufa, ma przewód poligionalny czteroforemny i wnętrze chromowane, jej długość wynosi 97 mm. Lufa osadzona jest na stałe w gnieździe szkieletu, na niej nałożona jest sprężyna oporopowrotna. Żywotność lufy producent ocenia na nie mniej niż 30 tysięcy strzałów. Na zamku umieszczone są stale przyrządy celownicze wyskalowane na 25 metrów. Na przyrządach naniesione są biale plamki, jedna na muszce i dwie  na szczerbinie, w celu ulatwienia celnego strzelania w warunkach zlej widoczności. Na szkielecie po lewej stronie umieszczone jest dźwignia zaczepu zamka, a obustronnie: dźwignie bezpiecznika nastawnego oraz przyciski blokady magazynka, te rozwiązania czynią z CZ 82 pistolet bardzo mobilny, wygodny w obsludze zarówno przez strzelców praworęcznych jak i leworęcznych. Ruchomy, o owalnym ksztalcie i zarazem duży kabłąk spustu umożliwia strzelanie w grubych rękawicach. Chwyt sporej grubości, w tylnej części wyposazony jest w oczko pod zaczepienie smyczy zabezpieczajacą broń przed utratą w warunkach bojowych (polowych). Pistolet zasilany jest z dwurzędowych magazynków metalowych o pojemności 12 nabojów (w cywilnych wersjach: w kalibrze 9 x 17 - 13 nabojów, w kalibrze 7.65 x 17 - 15 nabojów). Do czyszczenia lub przeglądu pistolet rozklada sie podobnie jak niemieckie pistolety PP/PPK lub polski P 64. Po wyjęciu magazynka i sprawdzeniu komory należy odciągnąć w dół kabłąk, cofnąć zamek i po uniesieniu go do góry zsunąć ze szkieletu. CZ 82 zasilany jest ze standardowej amunicji Makarowa oraz specjalnie opracowanymi do niego nabojami wzmocnionymi M 82, których prędkość początkowa wynosi 340 m/s, a energia 353 J (energia amunicji standardowej 303 J). Osiągi tych nabojów są porównywalne do niemieckich nabojów policyjnych 9 x 18 Police (zmodyfikowane przedwojenne naboje 9 x 18 Ultra). CZ 82 to bardzo dobry pistolet, doskonale wykonaniy, mobilny, poręczny i wyposażony w wielkopojemny magazynek. Jest jeszcze na uzbrojeniu armii Czech i być może Słowacji, powoli wyperany przez nowoczesne pistolety CZ SP 01 w kalibrze 9 x 19 Para, z uzbrojenia ma być definitywnie wycofany do 2020 roku. Na Węgrzech broń dla wojska i policji produkowały państwowe zaklady FEG z Budapesztu. Początkowo konstruowano własne wariacje oparte o radziecki pistolet TT wzór 33 oraz niemiecki Walther PP/PPK. Pistolet Walam 48, udana kopia Walthera PP, posłużyła konstruktorom z zakładów FEG do opracowania pstoletu wojskowego na nabój 9 x 18 Makarowa. Węgierski pistolet wojskowy FEG PA 63 obrysem zewnętrznym, działaniem mechanizmów, manipulatorów i zasadą działania nie odbiega od Walthera PP, drobne rożnice są praktycznie niezauważalne. Pistolet posiada zamek stalowy oksydowany, szkielet wykonany z aluminium oraz czarne tworzywowe okladziny chwytu. PA 63 mierzy 175 mm, jego wysokość wynosi 120 mm, szerokość 30 mm, rozładowany waży 595 gramów. Pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, wyposażony jest w mechanizm spustowy podwójnego działania (DA) i mechanizm uderzeniowy kurkowy z kurkiem odkrytym. Na zamku zamontowane są stałe przyrządy celownicze, muszka i szczerbina ustawione na 25 metrów. Długość linii celowniczej wynosi 140 mm. Po lewej stronie zamka umieszczona jest dźwignia bezpiecznika nastawnego. Po wystrzeleniu wszystkich nabojów z magazynka, zamek zatrzymuje się w tylnym położeniu, pistolet nie posiada zewnętrznej dźwigni zaczepu zamka, aby go zwolnić w polożenie przednie należy lekko odciągnąć zamek i puścić go wolno. PA 63 wyposażony jest w bezpiecznik nastawny, który w pozycji włączonej blokuje iglicę, włączenie bezpiecznika powoduje równocześnie bezstrzałowe zwolnienie napiętego kurka. Z włączonym bezpiecznikiem można wprowadzić nabój do komory, lub go usunąć. Lufa o dlugości 100 mm zamontowana jest na stałe w gnieździe szkieletu. Na lufę nałożona jest sprężyna oporopowrotna. Szkielet posiada ruchomy kabłąk, który po odchyleniu w dół umożliwia rozlożenie pistoletu do czyszczenia lub przeglądu. Szkielet różni się nieco od oryginalnego waltherowskiego, w moim odczuciu chwyt jest wygodniejszy, bardziej ergonomiczny.  Po lewej stronie szkieletu identycznie jak w Waltherze PP umieszczony jest przycisk blokady magazynka. Pistolet zasilany jest z metalowych magazynków jednorzędowych o popjemności 7-iu nabojów. Magazynki wykonane są solidnie, posiadają metalowe kopytka i otwory w pudełku umożliwiające kontrolę załadowania. Magazynki płynnie opuszczają gniazdo, ładowanie nabojów nie sprawia kłopotów, nie mniej sprężyny są dosyć silne i należy uzyć więcej siły. FEG PA 63 jest pistoletem wygodnym w obsłudze, w miarę lekkim nie uciążliwym w codziennym noszeniu. Jest wystarczająco celnym w zastosowaniu bojowym, działa niezawodnie na standardowej amunicji 9 x 18. W porównaniu do polskiego P 83 i rosyjskiego Makarowa (również kicencyjnych) posiada lepiej opracowany chwyt. Reasumując broń krótka wojsk UW może nie porażała rozwiązaniami technicznymi ani mocą rażenia, ale działała niezawodnie i jako broń mniejszego znaczenia (w ówczesnym czasie) spełniała swoją rolę. Zresztą w tamtych latach w pakcie NATO było podobnie, armia USA posługiwała się leciwym Coltem 1911 A1, a pozostałe armie państw NATO albo Waltherem P 38/P1, MAB-em lub FN HP, czyli konstrukcjami z początku XX wieku lub okresu międzywojennego. Zapewne były to pistolety o dobrych walorach bojowych z racji stosowanych nabojów, ale nowoczesnością nie porażały, no może za wyjatkiem Walthera P 38/P1. W państwach UW próbowano wprowadzić pewną modernizację broni osobistej, Rosjanie modernizowali swojego Makarowa, w wersji PMM zmodyfikowali komorę nabojową w celu wzmocnienia nabojów 9 x 18, powiększyli chwyt pod dwurzędowy magazynek i tym samym zwiększyli pojemność magazynka do 12-tu nabojów, ale wersja PMM nigdy formalnie nie weszła do uzbrojenia. Czechoslowacki pistolet CZ 82 już wówczas kiedy go skonstruowano był ponadczasowy i nawet dzisiaj może uchodzić za broń dopracowaną i nowoczesną. W Polsce również modernizowano P 83, jego niedoszły następca pistolet P 93 był naprawdę bardzo udany, poprawiono ergonomię chwytu, wydłużono lufę do 100 mm, wymieniono celownik na nowoczesny o profilu korytkowym, zamontowano samoczynną blokadę iglicy i dźwignię bezstrzałowego zwalniania napiętego kurka w miejsce bezpiecznika nastawnego. Te zmiany czyniły z P 93 broń znacznie nowoczesniejszą i bardziej mobilną od P 83. Rozwiązanie UW, zmiany ustrojowe w krajach Europy Środkowej i Wschodniej i wejście większości byłych państw socialistycznych w struktury NATO, spowodowały sukcesywną wymianę broni krótkiej na nową zasilaną nabojem 9 x 19 Parabellum, standardowym w NATO. Bezapelacyjnie najlepszym pistoletem wojskowym UW był czechosłowacki CZ 82, a pozostałe Makarow, P 83 i FEG PA 63 zbytnio się od siebie nie różnią, prezentują podobne walory bojowe jak i wady, najlepszą opinią cieszyły się PM produkowany w byłej NRD i węgierski FEG PA 63. Polskie pistolety nie były zbyt dobrze znane, szczególnie P 83, a P 64 niestety, pomimo solidnego wykonania był najslabszym ogniwem uzbrojenia WP i UW. Miałem przyjemność postrzelania z każdego z tych pistoletów, właściwie poza PA 63 pozostałe są mi bardzo dobrze znane, używalem ich wielokrotnie, a CZ 82 posiadam w swoim arsenale, więc opinie wyrażone powyżej opieram na swoim doświadczeniu i opiniom zaprzyjaźnionych użytkowników. Obecnie pistolety na nabój Makarowa przeżywają drugą młodość, są chętnie kupowane przez kolekcjonerów, a także wielbiceli niewielkiej, ale dobrze wykonanej broni i do tego z niezłym nabojem w pakiecie. Szczególną popularnością broń na nabój Makarowa cieszy się w Stanach Zjednoczonych, a także w Europie wśrod tych którzy kiedyś się nią posługiwali.

Zbyszek